Eftir Bjarna Benediktsson
“Það hefði komið betur út fyrir alla launahópa ef skattkerfið hefði verið óbreytt og staðið hefði verið við loforð um verðtryggingu persónuafsláttar.”
Þegar rætt er um áhrif af breytingum ríkisstjórnarinnar á skattkerfið er ekki óeðlilegt að tekist sé á um það hvort þær séu til góðs eða ills fyrir fólk og fyrirtæki. Það sýna dæmin að sitt kann mönnum að sýnast eftir því hvaða hugmyndafræði þeir fylgja.
Hitt er verra þegar ekki er hægt að ræða um breytingar sem gerðar hafa verið út frá fyrirliggjandi staðreyndum.
Í grein í Morgunblaðinu í gær sakar fjármálaráðherrann mig um rangan prósentureikning, en misskilningur ráðherrans, Oddnýjar Harðardóttur, liggur í því að hún hefur ekki kynnt sér forsendurnar. Þegar ráðherrann hefur bætt úr því getum við ef til vill farið að ræða það sem öllu skiptir: hvort það hefði komið betur út fyrir launþega í dag að búa við óbreytt skattkerfi frá árinu 2007, þ.m.t. verðtryggðan persónuafslátt, eða hið nýja skattkerfi ríkisstjórnarinnar?
Byrðin hefur þyngst
Upphaf málsins er að nýlega óskaði ég eftir því að Alþingi léti taka saman hvernig skattbyrðin væri ef við byggjum við tekjuskattskerfið eins og það var árið 2007 og uppfyllt hefðu verið loforð um hækkun persónuafsláttar til samræmis við verðlag fram til dagsins í dag. Þetta er svo borið saman við skattkerfið eins og það hefur þróast undir núverandi ríkisstjórn. Að beiðni Alþingis gerði ríkisskattstjóri þessa útreikninga.
Eins og útreikningarnir sýna, hefði það komið betur út fyrir alla launahópa ef kerfið hefði verið óbreytt og staðið hefði verið við loforð um verðtryggingu persónuafsláttar.
Aðkoma stjórnvalda að gerð kjarasamninga á árunum 2006 og 2008 fólst m.a. í því að tryggja tiltekna hækkun persónuafsláttar umfram verðlag. Yfirlýsingar fjármálaráðuneytisins frá 7. febrúar 2008 og 22. júní 2006 sýna svo ekki verður um villst að samið hafði verið um verðtryggingu persónuafsláttar á árunum fram til 2012. Að auki skyldi hann hækka um 7.000 kr. í ákveðnum skrefum.
Það var ákvörðun ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur, en hún sat einmitt í ríkisstjórninni sem gaf út yfirlýsinguna 2008, að virða að vettugi þegar gefin loforð við launþega í landinu og taka upp annað kerfi. Leggja þannig meiri áherslu á lægsta skattþrepið en verðtryggingu persónuafsláttar. Útreikningarnir sem ég hef kynnt gera ekki annað en að draga fram áhrifin af þessari ákvörðun.
Réttast væri af fjármálaráðherranum, í stað þess að væna menn um reiknivillur, að tefla fram rökum fyrir ákvörðun ríkisstjórnarinnar. Hingað til hefur því verið haldið fram að leið ríkisstjórnarinnar kæmi betur út fyrir lægstu tekjuhópana, en það er staðreynd að leið ríkisstjórnarinnar kemur verr út fyrir alla.
Nú kann að vera að ríkisstjórnin hafi ekki treyst sér til að standa við gefin fyrirheit og talið aðrar leiðir skynsamlegri. Ef svo er þá er um að gera að láta það koma fram. Hitt eru blekkingar, að halda því að fólki að aðgerðirnar hafi gagnast láglaunafólki.
Svik við launþega
Sé því haldið fram að hér hafi engin svik átt sér stað er rétt að rifja upp ummæli forystumanna launþegahreyfingarinnar þegar svikin urðu ljós seint á árinu 2009.
Gylfi Arnbjörnsson, forseti ASÍ: „Að mínu viti er hér um grófa rangfærslu að ræða við kynningu á stefnu ríkisstjórnarinnar – það hefði aldeilis verið talið frétt til næsta bæjar ef oddvitar ríkisstjórnarinnar hefðu komið hreint fram og upplýst þjóðina að það væri stefna hennar í skattamálum að afnema verðtryggingu persónuafsláttar og standa ekki við gerða samninga.“
Stjórn AFLs starfsgreinafélags: „Stjórn AFLs Starfsgreinafélags krefst þess að umsamin hækkun persónuafsláttar komi til framkvæmda um áramót. Einnig krefst stjórnin þess að áður umsamin verðtrygging á persónuafslátt haldi. Hlífa verður þeim sem lægstar hafa ráðstöfunartekjurnar við frekari álögum eins og kostur er.“
Verkalýðsfélag Vestfirðinga var á sömu nótum: „Það er ljóst að fátt virðist halda í loforðum og samningum við stjórnvöld. Þetta sést best á tekjulagafrumvarpi ríkisstjórnarinnar sem nú er til umfjöllunar á Alþingi. En samkvæmt endanlegum útfærslum sem þar liggja fyrir þá hefur verið ákveðið að standa ekki við 3.000 kr. umsamda hækkun persónuafsláttar í byrjun árs 2011. Ekki nóg með það, einnig á að afnema þau ákvæði tekjuskattslaganna að persónuafsláttur fylgi verðlagi.“
Réttast væri fyrir sitjandi ríkisstjórn að kannast við verk sín og reyna að verja þau með rökum en ekki haldlausum yfirlýsingum um að engin svik hafi átt sér stað og að nýja skattkerfið komi betur út fyrir lægstu laun.